Vàng da ở trẻ sơ sinh
1.Vàng da sơ sinh là gì?( “Neonatal Jaundice”)
Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng hồng cầu bị vỡ, do sự tăng nồng độ chất bilirubin trong máu (bilirubin gián tiếp hoặc bilirubin trực tiếp), khiến cho da và mắt của trẻ có màu vàng. Đây là hiện tượng thường gặp ở trẻ sơ sinh từ ngày thứ hai sau sinh trở đi và có thể kéo dài 1 đến 2 tuần, xuất hiện ở khoảng 25-30% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non.
- Ở hầu hết trẻ sơ sinh, vàng da là hiện tượng sinh lý do tăng phá hủy hồng cầu phôi thai, giảm chức năng của các men chuyển hóa do gan sản xuất và tăng chu trình ruột gan. Tuy nhiên trong một số trường hợp, khi bilirubin gián tiếp trong máu tăng quá cao dẫn đến vàng da nhân có thể gây tử vong và biến chứng thần kinh suốt đời.
2. Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh.
Trẻ sơ sinh bị vàng da có thể do một trong các nguyên nhân sau:
-Tăng sản xuất bilirubin
Bilirubin dư thừa (tăng bilirubin trong máu) là nguyên nhân chính gây ra vàng da. Bilirubin là sắc tố có màu vàng cam, được hình thành trong quá trình phá vỡ hồng cầu bình thường trong máu. Các nguyên nhân gây tăng sản xuất bilirubin trong máu trẻ bao gồm:
- Bất đồng nhóm máu mẹ con: Nhóm máu mẹ và con bất tương hợp nên hệ thống miễn dịch của mẹ có thể phá hủy hồng cầu của con. Thường gặp là bất đồng nhóm mẹ- con máu hệ ABO (mẹ có nhóm máu O sinh con có nhóm máu A hoặc B) và bất đồng nhóm máu mẹ- con hệ Rh (mẹ có nhóm máu Rh âm, sinh con có nhóm máu Rh dương)
- Bệnh lý tại hồng cầu làm cho hồng cầu dễ vỡ: thiếu men G6PD, bệnh lý màng hồng cầu, Thalassemia.
- Vết bầm máu to ở trẻ khi sinh.
-Giảm chức năng chuyển hóa bilirubin
Nguyên nhân gây ra tình trạng này là do trẻ bị một trong các bệnh lý:
- Hội chứng Crigler-Naajar, hội chứng Gilbert,
- Bệnh lý chuyển hóa di truyền (galactosemia, suy giáp trạng bẩm sinh,
- Rối loạn chuyển hóa tyrosin, methionin, thiếu α1 antitrypsin…),
- Trẻ sinh non,
- Thiếu hụt hooc-môn,
- Mẹ bị chứng đái tháo đường thai kỳ.
-Tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột (tăng chu trình ruột gan)
Những trẻ sinh ra bị
- Hẹp môn vị,
- Tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh,
- Tắc ruột phân su, sử dụng thuốc gây liệt ruột…
đều có nguy cơ tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột, dẫn tới vàng da.
-Vàng da sữa mẹ
Một số trẻ trong vài ngày đầu bú không đủ do trẻ gặp khó khăn khi bú mẹ hoặc mẹ chưa tiết đủ sữa. Tình trạng này khiến trẻ mất nước, thiếu năng lượng và tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột gây vàng da.
Để khắc phục, mẹ nên cho trẻ bú thường xuyên hơn và theo dõi cân nặng trẻ. Không nhất thiết phải ngưng bú mẹ nếu trẻ vẫn bú tốt, tăng cân và khỏe mạnh.
3. Phân biệt vàng da sinh lí và vàng da bệnh lí
3.1.Biểu hiện vàng da sinh lí ở trẻ sơ sinh thông thường
- Vàng da đơn thuần ở vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn;
- Xuất hiện khoảng 48 -72 giờ sau sinh;
- Tự khỏi trong vòng 1 tuần với trẻ sinh đủ tháng và 2 tuần với trẻ sinh non;
- Không kết hợp các triệu chứng bất thường khác;
- Nước tiểu có màu tối hoặc vàng và phân nhạt màu;
- Trẻ vẫn phát triển tốt và lên cân đều.
3.2. Dấu hiệu cảnh báo vàng da bệnh lý của trẻ sơ sinh
Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh được xem là bệnh lý khi có các dấu hiệu cảnh báo bất thường sau:
- Mức độ vàng da rất đậm, vàng toàn thân và cả mắt;
- Xuất hiện sớm từ ngày đầu tiên sau sinh;
- Không khỏi sau 1 tuần ở trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ non tháng;
- Có các triệu chứng khác kèm theo như: Bỏ bú hoặc bú kém, sốt, khóc nhiều, lừ đừ, ngưng thở, thở nhanh, thay đổi thân nhiệt, …
- Xét nghiệm bilirubin trong máu tăng cao hơn bình thường.
4. Các mức độ vàng da ở trẻ
Bệnh vàng da ở trẻ được chia thành 5 mức độ cơ bản:
- Mức độ 1: Tình trạng vàng da chỉ xuất hiện ở vùng mặt và cổ. Hàm lượng bilirubin đo được trong máu ở mức từ 5 – 7 mg%.
- Mức độ 2: Tình trạng vàng da sẽ xuất hiện thêm ở vùng cổ kéo dài xuống rốn. Hàm lượng bilirubin đo được là 8 – 10 mg%.
- Mức độ 3: Tình trạng vàng da sẽ kéo dài thêm từ vùng rốn đến vùng đùi của trẻ. Hàm lượng bilirubin đo được từ 11 – 13 mg%.
- Mức độ 4: Tình trạng vàng da sẽ xuất hiện thêm ở vùng tay, chân, dưới gối. Hàm lượng bilirubin lúc này là từ 13 – 15 mg%.
- Mức độ 5: Vàng da sẽ xuất hiện xuống đến lòng bàn tay, bàn chân của trẻ. Hàm lượng bilirubin lúc này sẽ nhiều hơn 15 mg%
5. Phòng ngừa vàng da ở trẻ sơ sinh
Cách phòng bệnh vàng da sơ sinh tốt nhất là cho trẻ bú sữa đầy đủ:
- Nếu trẻ bú mẹ: Cho trẻ bú từ 8 – 12 cữ mỗi ngày để đảm bảo trẻ không bị mất nước, giúp cơ thể đào thải bilirubin nhanh hơn.
- Với trường hợp trẻ không được bú mẹ (do bệnh lý của mẹ), trẻ có thể phải bú sữa công thức: Cho trẻ bú khoảng 30 – 60 ml sữa công thức mỗi 2 – 3 giờ trong tuần đầu tiên.
- Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.
Ngoài ra, mẹ nên xét nghiệm nhóm máu trước khi mang thai. Sau khi sinh, bé cũng sẽ được xét nghiệm nhóm máu. Việc làm này sẽ giúp loại trừ (hoặc xác định) nguy cơ bé bị vàng da sơ sinh do không tương thích với nhóm máu của mẹ, từ đó có biện pháp điều trị thích hợp.
6.Hậu quả nếu vàng da sơ sinh không được phát hiện và chữa trị kịp thời
Một số biến chứng nặng
Bệnh não cấp do tăng bilirubin:
+ Giai đoạn sớm: trẻ vàng da nhiều, ngủ gà, giảm trương lực cơ, bú kém.
+ Giai đoạn trung gian: trẻ lừ đừ, dễ bị kích thích và tăng trương lực cơ, có thể sốt, khóc the thé hay lơ mơ và giảm trương lực cơ, tăng trương lực cơ biểu hiện bằng ưỡn cổ và thân. Thay máu trong giai đoạn này trong một số trường hợp có thể cải thiện được các biểu hiện thần kinh.
+ Giai đoạn nặng : hệ thần kinh bị tổn thương và không hồi phục được, biểu hiện bằng tư thế ưỡn cổ – ưỡn người, khóc the thé, không bú được, có cơn ngưng thở, hôn mê, một số trường hợp co giật và tử vong.
Bệnh não mạn do tăng bilirunin (vàng da nhân): trẻ có biểu hiện của bại não thể múa vờn, rối loạn thính lực, loạn sản răng, mắt nhìn trần, hiếm gặp thiểu năng trí tuệ và các tàn tật khác.
7. Phương pháp điều trị
-Có 2 phương pháp để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin gián tiếp:
- Chiếu đèn là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa Bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn, trẻ sẽ được cởi bỏ quần áo ở trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.
- Thay máu là biện pháp được sử dụng khi trẻ vàng da ở mức độ nặng thất bại điều trị với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.
*Lưu ý: Phơi trẻ dưới nắng vào buổi sáng không giúp điều trị vàng da bệnh lý vì cường độ ánh sáng của nắng sớm quá yếu và trẻ cũng không thể tiếp xúc với ánh sáng mặt trời trong thời gian dài để đạt được hiệu quả.
-Để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin trực tiếp thường tùy thuộc vào nguyên nhân bệnh lý mà có các phương pháp điều trị khác nhau. Phẫu thuật nếu trẻ bị bệnh lý teo đường mật hoặc giãn đường mật bẩm sinh.
*Tại sao phương pháp chiếu đèn giúp điều trị vàng da sơ sinh?
Khi bilirubin tăng đến ngưỡng phải điều trị (ngưỡng này thay đổi theo ngày tuổi, cân nặng và tình trạng của bé), bác sĩ sẽ cho bé chiếu đèn đặc biệt để điều trị vàng da. Dưới tác dụng của ánh sáng đèn, bilirubin sẽ chuyển dạng, từ dạng không hòa tan trong nước thành dạng có thể hòa tan trong nước và sẽ được đào thải qua gan (qua mật) và thận (qua nước tiểu).
Đa số các trường hợp đều giảm vàng da sau chiếu đèn liên tục. Thời gian chiếu đèn phụ thuộc vào mức độ tăng bilirubin của trẻ. Nếu bilirubin tăng cao quá mức, có thể bé phải chiếu đèn hai mặt để nhanh chóng làm giảm bilirubin, tránh nguy cơ tổn thương não. Thông thường, sau ngưng chiếu đèn bé có thể vàng da lại, tùy mức độ vàng da và ngày tuổi của bé mà bác sĩ có thể cho chiếu đèn lại hay không.
*Chiếu đèn điều trị vàng da có hại không?
Cho đến nay, chiếu đèn vẫn là biện pháp khá an toàn chấp nhận được so với nguy cơ tổn thương não. Và để lại di chứng não suốt đời nếu không điều trị vàng da, vì không còn biện pháp nào hiệu quả mà an toàn hơn.
Chiếu đèn có thể có một số tác dụng phụ thoáng qua như: mất nước, tiêu lỏng, tăng hoặc hạ thân nhiệt, sạm da (da đồng), tổn thương võng mạc nếu không che mắt, tăng nhẹ nguy cơ một số ung thư và co giật ở trẻ em. Tuy nhiên, có thể hạn chế những tác dụng phụ này bằng cách cho trẻ bú thường xuyên hoặc truyền dịch khi bé ăn không đủ để tránh mất nước, che mắt cẩn thận khi chiếu đèn, lựa chọn đèn có ánh sáng và cường độ phù hợp như nguồn đèn LED ánh sáng xanh vốn ít tạo ra oxy hóa quang học.
*Khi nào cần chiếu đèn?
Những trường hợp vàng da ở trẻ sơ sinh có chỉ định liệu pháp chiếu đèn phải đủ những tiêu chí sau:
- Vàng da xuất hiện trong 24 giờ sau sinh.
- Vàng da tăng Bilirubin gián tiếp quá mức chưa xuất hiện những dấu hiệu của tiền nhiễm độc hoặc nhiễm độc thần kinh.
- Chiếu đèn nhằm mục đích dự phòng vàng da trong trường hợp trẻ đẻ non, trẻ đẻ ra bị sang chấn trên da và xuất huyết mức độ nặng,trẻ có bướu máu,…
Những trường hợp không áp dụng quy trình chiếu đèn vàng da là những trẻ mắc phải bệnh niệu bẩm sinh hoặc trẻ bị vàng da tăng Bilirubin trực tiếp.
8.Theo dõi chăm sóc tại nhà
– Bú mẹ tích cực
– Không nằm buồng tối liên tục, quan sát màu da trẻ dưới ánh sáng mặt trời mỗi ngày.
– Tắm nắng buổi sáng: Ánh sáng mặt trời chỉ có thể giúp trẻ bị vàng da nhẹ mau hết hơn nhưng không thể điều trị kịp các trường hợp vàng da sơ sinh nặng. Đối với các trẻ mới vàng da nhẹ thì có thể tắm nắng ấm mỗi sáng, nhưng nếu trẻ đã vàng da nhiều thì cần phải nhanh chóng đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.
– Theo dõi tiến triển màu của da và phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh nặng để thời đưa trẻ đến cơ sở y tế.
BLUECARE-Đặt lịch chiếu đèn điều trị vàng da cho trẻ sơ sinh tại nhà -Hotline:0985768181
Hướng dẫn sử dụng thuốc điều trị ho ở trẻ em
Những nguyên tắc an toàn phòng tắm cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ
Thuốc chữa ho và sổ mũi cho trẻ
4 bài tập vận động cho trẻ sơ sinh buổi sáng tăng cường sức đề kháng mùa dịch
Những nguyên tắc tắm an toàn cho trẻ sơ sinh ba mẹ phải thuộc nằm lòng
8 lợi ích tuyệt vời của việc trì hoãn lần tắm đầu tiên cho trẻ sơ sinh
The post Vàng da ở trẻ sơ sinh appeared first on Bluecare Blog.
Xem các khuyến mãi của Concung.com:
[atcoupon type=”concung”]