Nhà thiết kế bao bì huyền thoại Marc Rosen từng khẳng định: “Bao bì sản phẩm là người bán hàng thầm lặng”. Tuy nhiên mỗi vỏ chai đựng nước hoa – theo một cách nào đó – là người bán hàng thuyết phục, “biết nói những lời ngọt tai nhất”. Mỗi chiếc lọ chính là chìa khóa cho những gì chứa đựng bên trong.

Quả táo độc Dior Poison sẽ có quyết định hơn hương táo, ba bông hoa bằng giấy đính trên thân trai yêu kiều Valentina của Valentino mới là điều quyết định khiến người dùng phải đi tìm hiểu mùi hương của loài hoa trong chai là gì. Ngay cả trong trường hợp, họ không tìm ra mùi hương của loại hoa, ba bông hoa bằng giấy kia sẽ là thứ khiến họ mua hàng.

Từ gốm, đá tới thủy tinh

Những lọ nước hoa cổ xưa nhất được tìm thấy ở Ai Cập. Tuy nhiên từ Ai cập cổ đại tới Hy Lạp cổ đại, dù đã thực hiện một hành trình dài từ chất đốt, thuốc mỡ có mùi thơm tới một thứ dầu hỗn hợp sền sệt của các loài thảo dược, nước hoa cổ hoàn toàn khác xa với nước hoa hiện đại. Những chiếc lọ nước hoa trong các giai đoạn này cũng vậy.

Dưới thời Ai Cập, lọ nước hoa (lọ đựng chất thơm) được làm bằng đá và thạch cao. Dưới thời Hy Lạp cổ, lọ mặc dù được cải tiến với các thiết kế được chế tác tinh xảo hơn nhưng vẫn còn xa mới tới được chất lượng của những chiếc lọ hiện đại bằng thủy tinh. Trong thời kỳ này, đỉnh cao của những chiếc lọ đựng chất thơm là lọ bằng đá minh ngọ, lọ cao hoặc lọ hình cầu được sản xuất tại vùng Corink. Nhưng cuộc cách tân về thiết kế chỉ thực sự bắt đầu khi con người tìm ra cách ứng dụng lọ thủy tinh.

Là một chất không kết tinh, có đặc tính trong suốt, thủy tinh chứa đựng những ước mơ. Những đồ thủy tinh bắt đầu xuất hiện vào khoảng 3500 năm trước Công Nguyên ở phía Bắc Syria, Mesopotamia (tức Ai Cập cổ đại). Thuở ban đầu, việc sản xuất thủy tinh thực sự khó khăn và tốn nhiều thời gian. Các lò nung thường nhỏ và nhiệt độ thường không đủ cao để làm nóng chảy thủy tinh.

Quy trình sản xuất chỉ thực sự có bước đột phá khi người Syria sáng tạo ra ống thổi vào thế kỷ 01 trước Công Nguyên. Phát minh mang tính cách mạng này giúp cho việc sản xuất thủy tinh được dễ dàng, nhanh chóng và giá thành rẻ hơn. Dưới thời La Mã cổ đại, nghề sản xuất thủy tinh phát triển mạnh và trải rộng từ Ý tới tất cả những nước dưới sự cai trị của nó. Tuy nhiên sau khi đế quốc La Mã sụp đổ thì cả việc dùng chất thơm lẫn nghệ thuật thổi thủy tinh cũng bị đi vào quên lãng.

Mãi đến thế kỷ thứ 13 xứ Venice mới thành lập những xưởng thủy tinh đầu tiên và nhanh chóng nổi tiếng trên toàn Châu Âu. Sau này sự độc tôn của Venice bị lật đổ vào thế kỷ thứ 17 do sự phát triển kỹ thuật nấu pha lê ở Anh và Bohemia (nay thuộc Cộng hòa Sec).

Ở Pháp năm 1448 một đạo luật chính thức công nhận “quý ông thợ thủy tinh” đã được ban hành. Nghề thủy tinh phát triển ở quốc gia này khi công tước Anjou lôi kéo được những người thợ thủ công từ đảo Murano hoặc xứ Bohemia đến làm cho mình. Xứ Lorraine là địa điểm lý tưởng nhất vì có sa thạch, có nghề muối và có kali làm từ tro của cây dương xỉ. Phương thức sản xuất được giữ kín, thợ thủy tinh phải thề chỉ được phép truyền nghề cho con trai.

Việc sản xuất chai lọ nước hoa đã bắt đầu trong những năm 1830 tại xưởng Saint Louis. Người ta đã phát minh khuôn đúc cho phép người thợ thủy tinh tái tạo lại những “khối kim cương” danh tiếng. Tới năm 1837, kỹ thuật chạm trổ vàng bạc trên thủy tinh ra đời. Năm 1844 là kỹ thuật pha màu, nhờ đó có pha lê màu. Những chai lọ đặc sắc nhất xuất hiện trong khoảng 1848-1850.

Từ đại gia Baccarat

Trong thế giới của những chiếc lọ nước hoa, nổi tiếng nhất vẫn là Lalique và Baccarat. Nếu xét về tuổi đời Baccarat có thể đứng ở vị trí số một, tuy nhiên nếu xét về độ được săn lùng và được trả giá cao tại các phiên đấu giá, Lallique quyết không nhường vị trí này cho ai.

Xưởng thủy tinh Baccarat được thành lập vào năm 1764 tại Lorraine Pháp, dưới sự bảo trợ của vua Louis XV trong nỗ lực ngăn chặn sự tràn vào của đồ nhập khẩu Bohemia và để cải thiện tình trạng thất nghiệp tại vùng miền Đông. Baccarat đóng một vai trò quyết định trong ngành sản xuất chai lọ nước hoa vì nó là xưởng thủy tinh đầu tiên ở Pháp sản xuất các mẫu chai lọ. Xưởng cũng là thương hiệu đầu tiên bắt tay với những nhà sản xuất nước hoa danh tiếng nhất.

Ngay từ những năm 1816, Baccarat đã nổi tiếng với những mặt hàng pha lê chứa 30% chì, một bước tiến vượt bậc về mặt công nghệ vào lúc bấy giờ. Năm 1855 Baccarat đã giành huy chương vàng đầu tiên tại Hội chợ thế giới ở Paris. Hãng bắt đầu đóng dấu các sản phẩm của mình với một nhãn hiệu được đăng ký năm 1860, dấu nhãn này được đóng dưới đáy các sản phẩm. Tuy nhiên trước đó trong giai đoạn 1846-1849, Baccarat đã “ký tên” lên một vài sản phẩm thủy tinh millefiori cao cấp nhẹ như giấy bằng một chữ cái B cùng với năm sản xuất.

Ban đầu Baccarat sản xuất lọ nước hoa cho Houbigant, Ed Pinaud, Guerlain và Violet. Suốt thời gian này những chai nước hoa, chỉ có hình dáng của một lọ đựng thuốc đơn giản. Mục đích ủa việc này đơn thuần là để tiện cho việc sản xuất số lượng lớn. Những trang trí dành cho lọ nước hoa rất giản lược, chủ yếu là một nắp đậy được cắt góc nhiều mặt. Đáy lọ được cắt thành hình ngôi sao. Một mẫu chai khi đó có thể dùng cho nhiều hãng nước hoa khác nhau, điển hình là mẫu chai số 10 được dùng cho cả D’Orsay và Houbigant. Mãi đến năm 1911, phong cách thiết kế của lọ nước hoa mới có nhiều thay đổi do lúc này tính đa dạng của khuôn mẫu và mà sắc trở thành một nhu cầu bức thiết.

Sự kết hợp giữa Baccarat và các nhà nước hoa tên tuổi đã tạo ra vô vàn những thiết kế độc đáo.

Một số mẫu đã trở thành huyền thoại. Trong số này, phải kể đến chai Le Roy Soleil nổi tiếng (thiết kế bởi Salvdor Dali, Baccarat sản xuất) cho Elsa Schiapareli năm 1945. Chai Sleeping cũng thiết kế bởi Salvdor Dali, Baccarat sản xuất cho Schiapareli, có hình dáng của một cây nến trên giá đỡ, với phần nắp xịt hình ngọn lựa được mạ bằng kim loại. Với nhà Guerlain, đó là chai Liu. Mẫu chai này được Baccarat sáng tạo dựa trên cảm hứng từ phong cách Nhật Bản với thân chai màu đen có các cạnh vuông, tô điểm bằng nhãn vàng. Sau này, Baccarat còn sản xuất một loạt các mẫu chai nổi tiếng khác cho Dior. Miss Dior năm 1949, Diorling 1957, Diorissimo năm 1955 và J’Adore năm 2001.

Tới huyền thoại Lalique

Ngành công nghiệp nước hoa thực sự chỉ bắt đầu từ năm 1906 khi nhà sản xuất nước hoa Francois Coty quyết định tạo ra những lọ nước hoa xinh đẹp và đắt giá hơn nhiều so với trước đây. Vị doanh nhân thông thái này đã sớm nhận ra khả năng có thể sử dụng như một công cụ marketing của những chiếc lọ đựng nước hoa. Ông đã tìm đến Réne Lalique cùng với lời đè nghị hợp tác tạo ra những chiếc bình đẹp đẽ dùng để đựng nước hoa, một khái niệm mang tính cách mạng thời bấy giờ.

Réne Lalique lúc này là một trong những nhà kim hoàn nổi tiếng nhất và cũng là cái tên bị “sao chép” các tác phẩm nhiều nhất ở thời kỳ bấy giờ. Từng thiết kế trang sức cho cá hãng kim hoàn nổi tiếng như Cartier, Boucheron và thành công rực rỡ với nghề kim hoàn nhưng đam mê đối với đồ thủy tinh và cuộc gặp gỡ với Francois Coty đã xoay chuyển toàn bộ hướng đi của Réne Lalique. Chuyển hướng tập trung của mình đối với trang sức sang đồ thủy tinh, ông đưa con mắt thẩm mỹ của một nhà chế tác trang sức vào việc sản xuất những lọ nước hoa.

Không như những đồng nghiệp cùng thời, Réne Lalique không thêm chì vào pha lê của mình, thay vào đó ông thích dùng chất liệu bán pha lê vì giá thành rẻ hơn, dễ sản xuất đồng thời nó mang lại cho các chai nước hoa của ông một màu sữa trắng đục. Sau này, nhận biết này đã trở thành dấu hiệu nhận diện thương hiệu của Réne Lalique. Ông thậm chí còn áp dụng quy trình đổ khuôn sáp của trang sức để tạo ra những bản mẫu.

Mỗi chai nước hoa Lalique đều được sản xuất theo kỹ thuật cổ truyền, nó phải trải qua 15 công đoạn hoàn toàn thủ công, từ đánh bóng, cắt đến làm mịn bằng cát, sao cho thật trong suốt và khi đậy nút vào phải nghe thấy tiếng hơi ken két. Kết cấu của thủy tinh Lalique không chỉ xuất hiện trong những tác phẩm lớn lao hay những lọ nước hoa cầu kỳ mà nó xuất hiện từ trong những lọ nước hoa thanh mảnh tới những chiếc bàn kính đơn giản. Những lọ nước hoa Lalique là bằng chứng tốt nhất cho thấy ngay cả những sản phẩm nhỏ bé nhất dưới sự đầu tư của ông cũng có thể tạo ra sự khác biệt.

Sau Thế chiến thứ II, xưởng Lalique chủ yếu sản xuất cho nhà Nina Ricci và đã cho ra đời bảy mẫu chai lộng lẫy bằng pha lê: Coeur-Joie (1946), L’Air du Temps (1951), Fille d’Eve (1952), Capricci (1961), Farouche (1974), Fleur de Fleur (1982) và Nina (1987). Trong đó chai L’Air du Temps đã trở thành tác phẩm bất hủ. Chai nước hoa có hình ảnh mặt trời lóe sáng, nút cổ chai là hình con chim bồ câu thắt một dải lụa trắng vẽ hình cô gái và cánh bồ câu đang bay biểu tượng cho hòa bình và vĩnh cửu. Chai được đặt trong chiếc hộp hình lồng chim bọc lụa vàng, bên trong có một chiếc đèn nhỏ phát sáng màu vàng đúng theo ý tưởng mặt trời. Đến ngày hôm nay người ta ước tính cứ mỗi một giây là có một chai L’Air du Temps được bán ra.

Rất lâu sau khi nốt hương cuối cùng bay hơi, những chiếc lọ này vẫn ở lại, nhắc nhở chúng ta về những khoảnh khắc đặc biệt, những câu chuyện lãng mạn và những hình dung đẹp đẽ.