Smoky perfurm: ấm nóng và trần tục với những hương vị đậm chất trần gian.

Năm 2008, Estée Lauder ra mắt Sensuous tại Việt Nam và như thường lệ, họ gửi đến cho tôi một bản thông cáo kèm vial. Tôi cho đăng thông tin lên chuyên mục của mình và để vial vào một góc (bởi vốn không mong đợi nhiều với những chai nước hoa đến từ các thương hiệu mỹ phẩm lớn). Phải nửa tháng sau, tôi mới xức thử Sensuous lần đầu tiên và nhận ra sai lầm của mình. Một hương thơm khá xuất sắc với sự đóng góp của mùi gỗ thơm đang cháy. Không phải kiểu gỗ than cháy dở nghi ngút khói ở nhiệt độ thấp mà là nhựa gỗ thơm được nung chảy ở nhiệt độ cao, với mùi thơm nóng ấm phảng phất không rõ nguồn gốc. Cho đến bây giờ, Sensuous vẫn là một lựa chọn tuyệt vời nếu bạn muốn một hương thơm smoky trung tính và cân bằng với hương gỗ đàn hương và mùi khói thơm.

Cũng giống như mùi da thuộc, mùi khói luôn luôn gợi ra rất nhiều liên tưởng và cảm xúc. Khói của cây nến đốt lên trong căn phòng giá lạnh, khói bập bùng trong đêm lửa trại toả ra mùi nhựa thơm và hăng của gỗ tươi, khói từ chiếc gạt tàn đầy còn nghi ngút một đầu lọc đang cháy dở, hay vị khói đặc trưng của của than bùn đầm lầy nước Anh trong những chai whisky Scotland chưng cất thủ công. Vị khói này được tạo ra từ một hợp chất gọi là phenol, toả ra trong quá trình sấy mạch nha lúa mạch và được xem là một note mùi quen thuộc xuất hiện trong nhiều chai nước hoa smoky. Nhưng mùi khói whisky chỉ là một dấu chấm phẩy nhỏ bé trong thế giới phức tạp và mênh mông của nước hoa smoky, với mùi hương rất khó mô tả bởi hầu như nó chỉ có thể được cảm nhận bằng trải nghiệm và ký ức. Nếu có điểm giao tụ giữa những trải nghiệm ấy thì hẳn là sự ấm nóng bất tận của lửa – khởi phát cho làn khói mỏng manh nhưng mãnh liệt và day dứt.

Mùi khói được tạo ra từ những nguyên liệu tự nhiên và tổng hợp đa dạng, thường có mối gắn bó chặt chẽ gần như khó tách rời với nhóm mùi phương Đông, mùi da leather hoặc nhóm mùi gỗ. Mùi khói có thể được tạo ra từ hương trầm (incense) hay nhựa thơm (resin) bốc cháy. Cũng có thể là mùi tobacco hoặc mùi cigarette, với vị ngọt nhiều sắc thái và thậm chí có đôi chút khía cạnh của whisky. Hay đơn giản là sự tổng hợp giữa các note gỗ, da thuộc và hổ phách theo một tỷ lệ nhất định để tạo ra một âm hưởng, một ảo ảnh của khói.

Mùi khói khô ngát trong Chanel Cuir de Russie đến từ nhựa bạch dương. Thành phần này được sử dụng trong các xưởng thuộc da của Nga, tạo ra mùi hương gỗ sâu và nồng, gắn bó chặt chẽ với mùi da thuộc. Nhựa bạch dương tinh khiết cũng là thành phần chính cho một mùi nước hoa smoky nổi tiếng: Le Labo Patchouli 24. Nhựa bạch dương và da bóng tạo ra một mùi hương như thể “một ngọn lửa được chưng cất”. Trong Sonoma Scent Studio Winter Woods, nhựa bạch dương kết hợp với dầu bách xù – công thức truyền thống để tạo ra mùi khói chát của smoky perfume. Vị chát khét này được cân bằng một cách tinh tế với những vật liệu ấm nóng như tuyết tùng, đàn hương, labdanum, hải ly, long diên hương, xạ hương để rồi tất cả được lắng xuống trong một dry down ngọt và say.

Nhựa bách xù, nhựa bồ đề, nhựa labdanum, nhựa opoponax, và các vật liệu mang tính animalic như hải ly cũng có thể tạo ra một số sắc thái của mùi khói: tinh tế như trong Guerlain Shalimar hoặc sắc sảo như trong Comme des Garcons Tea. Và không thể bỏ qua Oud – vật liệu này bản thân nó đã là một hương khói cơ bản với mùi thơm chỉ lan toả khi đốt lên. Khác với mùi khói chát và hắc từ nhựa bạch dương hay dầu bách xù, mùi khói trầm mang trong nó sự thiên biến vạn hoá của những sắc thái cay, đắng, ngọt khác nhau. Ở mùi hương này, nó mang đến sự thiền định an lạc và suy tưởng. Ở mùi hương kia, nó lại gắn với sự cám dỗ, xa hoa và gợi tình.

Những hợp chất tổng hợp thuộc nhóm mùi smoky vô cùng phong phú. Ví dụ như hợp chất thơm Pyralone, 6 (1-Methylpropyl) quinolone sẽ tạo ra một hương khói mềm mại có sự pha trộn nhẹ nhàng giữa tobacco, da thuộc và gỗ. Trong khi đó, Guaiacol (2-methoxyphenol) lại mang đến một hương khói mạnh mẽ của than cháy, gia vị, mùi vanilla và thậm chí là mùi mặn mà của thịt ướp. Hợp chất phenol – một hợp chất hữu cơ ở dạng tinh thể màu trắng – sẽ tạo ra mùi khói phenolic hăng, cay và hắc gần như nhựa đường nóng chảy. Dù vậy, mùi phenolic khi đi vào nước hoa lại tạo ra những sắc thái tuyệt đẹp như Eau de Fier của Annick Goutal, Chanel Cuir de Russie, Etro Gomma, Knize Ten hay một thành công xuất sắc đến từ Bvlgari: Black. Black ra mắt năm 1998, một tác phẩm của perfumer Annick Ménardo. Mùi hương pha trộn giữa nhựa resin và khói theo một cách kỳ lạ, âm ỉ và táo bạo. Black có sự cân đối giữa các nốt đen đặc của khói, nhựa cao su và da ngay từ giây phút đầu tiên. Mùi hương này tạo ra sự độc đáo có một không hai khiến người ta không thể cưỡng lại việc thưởng thức nó ở những giây phút tiếp theo. Cùng với thời gian, Black phát triển thành một phương Đông huyền ảo với vani và hổ phách kiến tạo nên sự ngọt ngào sâu lắng. Ở dry down, mùi khói và nhựa trở lại nhưng mịn màng và ấm áp hơn, như một tấm lụa cashmere cổ điển và quyến rũ. Mùi khói trong Black được tạo ra trên nền của mùi trà đen Lapsang souchong sản xuất tại tỉnh Phúc Kiến (Trung Quốc), có vị khói đặc trưng khi được sấy khô trên than gỗ thông.

Mùi khói luôn là một sắc thái đặc biệt tinh tế trong nước hoa. Có lúc bạn nhận ra nó một cách rõ ràng, có lúc nó chỉ đơn giản là một khơi gợi, một liên tưởng đậm chất trừu tượng. Vai trò của mùi khói trong nước hoa nhắc tôi nghĩ về vai trò của mùi khói trong scotch whisky đã được nhắc đến ở đầu bài viết này. Vị khói của scotch whisky hoàn toàn có thể đo đếm và được các nhà sản xuất tính toán một cách tỷ mỷ cho từng thương hiệu, từng nhãn rượu khác nhau. Nồng độ hương khói ấy được biểu thị bằng nồng độ ppm (parts per million) của chất phenol. Whisky của Lagavulin hay Laphroaig có khoảng 30 ppm, trong khi nhiều loại Whisky như của hãng Octomore được cho là có trên 80 ppm phenol. Nhưng với nước hoa, bạn sẽ chẳng thể tìm được con số nào về nồng độ khói trong đó. Sự đo đếm về tỷ lệ, nếu có, chỉ có thể được cân nhắc dưới bàn tay tài hoa của perfumer để đạt đến sự cân bằng tinh tế.

Bởi khói là con dao hai lưỡi trong nước hoa hoặc bất cứ thứ gì mà nó có mặt: nó có thể chế ngự mùi vị và hương thơm để tạo ra một đỉnh cao mới, nhưng cũng có thể bóp méo hay loại bỏ các sắc thái đặc biệt. Quá nhiều mùi khói trong nước hoa sẽ mang đến những cảm giác không mấy dễ chịu: mùi cao su cháy, mùi than khét hay mùi hắc ín… Khứu giác thậm chí có thể phát tín hiệu cảnh báo lên não bộ với những mùi có tính “nguy hiểm” mà nó vừa bắt gặp. Nhưng ở một tỷ lệ thích hợp, mùi khói sẽ quấn quýt với hương gỗ để gia tăng sự ấm nóng, giảm bớt vị hắc đắng của nhựa resin, thêm vào chút vanilla cho mùi da thuộc… và tạo ra một cảm giác sống động trần tục đầy say đắm.